Ses aktarımında konusunda karşımıza çıkan bu kablolar hakkında ne kadar bilgiye sahibiz? Ses kablosu çeşitleri nelerdir? Bu kabloları kullanacak olanlar için temel özelliklerini bilmelerinde fayda var.
Özellikle Ses Kayıt Teknolojileriyle ilgilenenler için dikkat edilmesi gereken en önemli ekipmanlar arasında yer alırlar. Analog ve Dijital olmak üzere iki sınıfa ayrılan bu kabloların çeşitleri ve kullanım alanları bir hayli fazladır.
Kulaklık kabloları hakkında bilgi almak isteyenleri sayfanın en altına davet ediyorum.
1) ANALOG SES KABLOLARI
Bu ses kablosu çeşitleri kısaca ses bilgilerini elektrik akımıyla birlikte aktarırlar. Mikrofon, Enstrüman ve Line kabloları olarak karşımıza çıkmaktadırlar. Balanslı ve Balanssız kablolar olmak üzere ikiye ayrılırlar.
Balanslı kablonun özelliği elektronik cihazlardan gelen gürültüden daha az seviyede etkileniyor olmasıdır. Bu kablolar hiç gürültüye sebep olmaz diyemeyeceğimiz gibi balanssız kablolar da gürültüden geçilmez diyemeyiz. Burada çokça etken var ama genel olarak kayıt ve referans monitör bağlantısı için kullanılacak kabloların balanslı olarak seçilmesinde fayda var.
Balanslı kablolar üç telden oluştuklarından bu özelliklerini koruyabilmeleri için konnektör olarak XLR Erkek, XLR Dişi ya da TRS konnektörleriyle kullanılmalıdırlar. Bir kablo satın alırken de yine aynı şekilde bu konnektörler vasıtasıyla ayırt edebilirsiniz.
XLR ve TRS KONNEKTÖR
Bu konnektör tipleri balanslı kablolar için üretilmiştir ancak balanssız kablolarla da kullanılabilmektedirler. Yani bu konnektörlere balanslı bir kablo bağlarsanız balanslı, balanssız bir kablo bağlarsanız balanssız özellikli bir kablonuz olacaktır.
Özellikle stüdyolarda mikrofon ve referans monitör kabloları olarak karşımıza çıkmaktadırlar. Aynı şekilde dip ses yapmadıkları için elektrik gitarlar içinde kullanımları yaygındır. Farklı elektronik cihazların bağlantıları için kullanılmalarının yanı sıra genel kullanım alanları şu şekildedir;
- XLR <—> XLR (Mikrofon ya da Mikser)
- XLR <—> TRS (Referans Monitör)
- TRS <—> TRS (Referans Monitör ya da Enstrüman)
TS KONNEKTÖR
Balanssız yapıya sahip bir konnektördür. Bu konnektör tipi sıkça TRS Konnektörüyle karıştırılsada aslında bilenler için ayrımı çok basittir. TS Konnektöründe 1 çizgi bulunurken TRS konnektöründe 2 çizgi bulunur.
Görsel olarak düz bir gövdeye sahip olmalarından dolayı kimi müzisyenler Çivi Jak olarakta adlandırmaktadır. Genel kullanım alanları enstrümanlar olsa da bazı sahne mikrofonlarında da karşımıza çıkmaktadırlar.
RCA ve 3,5mm KONNEKTÖRLERİ
Balanssız kablolardır. Kullanım alanları oldukça yaygındır. En kaba tabirle işlenmiş olan stereo ses sinyalini iletirler.
Burada dikkat edilmesi gereken nokta 3,5mm jakların TS ya da TRS konnektörlerle karıştırılmaması gerektiğidir. Yani buradaki çizgiler balanslı olduklarını değil, kanal sayılarını göstermektedirler. 3,5mm jaklar mono yani tek kanal olabildiği gibi iki ya da üç kanala da sahip olabilirler.
RCA konnektörler daima iki kanalı temsil eder. Kırmızı ve beyaz olmalarından dolayı (Sağ ve Sol Kanal) bağlantılarının yapılması ve ayırt edilmeleri son derece basittir.
AUX KABLO: İki adet 3,5mm konnektöre sahip kablolara verilen isimdir. Temel olarak aldığı bir sinyali yine aynı şekilde başka bir odağa iletirler.
2) DİJİTAL SES KABLOLARI
Ses kablosu çeşitleri içinde ayrı bir yere sahiptirler. Kısaca, ses bilgilerini dijital kodlar üzerinden aktaran ses kablolarıdır. Çeşitleri oldukça fazladır. Burada yer vereceklerim benim kullandıklarım ve bilgim dahilinde olanlardır.
OPTİK KABLOLAR
Profesyonel Ses alanındaki cihazlar için üretilmişlerdir. Ses bilgilerini fiber bir kodlamayla aktarmakta olup birden fazla ses kanalını taşıyabilmektedirler. Adat ve S/Pdif olmak üzere ikiye ayrılırlar.
S/PDIF (Sony Philips Digital Interface)
Diğer bir adıda Toslink‘tir. İsminin sahip olduğu kısaltmadan da anlaşılacağı üzere Sony ve Philips işbirliğiyle üretilmişlerdir.
Sıkıştırılmamış olarak 96.000khz değerinde yalnızca iki ses kanalını taşıyabilirler. Aynı zamanda surraund sistemler için sıkıştırılmış olarak 5.1 veya 7.1’e kadar ses kanalını taşıyabilirler. Bunun için her iki tarafında Dolby Digital veya DTS’yi destekliyor olmaları şarttır.
DVD gibi çoğu Dijital / Optik sürücüler ve karşılaştığım bazı ses kartlarında yer almaktalar. Dijital sinyali taşıdıkları için çoğunlukla bu tarz sinyali işleyebilen cihazlarda bulunurlar.
ADAT (Alesis Digital Audio Tape)
Alesis markası tarafından geliştirilmiştir. Dijital kablo denince S/PDIF ile karıştırılmaması gerekir. Protolleri farklıdır ve birbirlerine uyum sağlamazlar.
Maksimum olarak 48.000khz de ve 8 Mono kanala kadar (Ya da 4 Stereo Kanal) ses verisini taşıyabilir.
USB, THUNDERBOLT VE FİREWİRE
Tam olarak ses kablosu denilemese de ses sinyalini iletmek için kullanılabilmektedir. Günümüzde neredeyse tüm stüdyolarda, en azından birisi bulunmaktadır.
Ses kartı, mikser, sinyal işlemciler ve hatta mikrofona kadar yapılabilen çokça fazla bağlantı seçenekleri mevcuttur.
MİDİ KABLOLARI
Elektronik müzik yapanlar tarafından sıkça kullanılırlar. Desteklenen elektronik müzik ekipmanları arasında bilgi aktarımı yaparlar. Burada aktarılan bilgi ses sinyali olmayıp başlıbaşına sadece veriden oluşur.
Örneğin bir Syntseisizer kullanılırken ses değilde sadece basılan komutları sisteme aktarmak istediğimizde kullanılırlar. Bu sayede Syntseisizer içinde yer alan sesler değilde, DAW’da yer alan sanal enstrümanları kullanmış olursunuz.
BNC KABLOLAR
Televizyonlarımızda yer alan bu aynı bağlantı noktaları, müzisyenler arasında farklı bir amaç için kullanılırlar.
Birden fazla aygıtın bağlantı kurularak ortak bir çalışma yapması istenen durumlarda, aygıtların iç saatlerini (BPM) senkronize etmek için kullanılırlar. Bu sayede farklı BPM’lerin çalması ve ritimlerin kaçması önlenmiş olur. Özellikle plak çalan DJ lerde kullanımı yaygındır.
CAT5, CAT5E ve CAT6
Bildiğimiz Ethernet kablolarıdır. Hız ve gelişmişlik olarak farkları vardır. Ses alanında kullanılmalarının sebebiyse çok kanallı ses sinyalini tek bir port üzerinden taşıyabilmeleridir. Bir limiti var mı emin değilim ancak buradaki çoktan kasıt 30-40 kanalları bulduğu için muhtemelen tüm ihtiyacı karşılayacaklardır.
KULAKLIK KABLOLARI HAKKINDA
Kulaklık kablolarında karşılaşılan tek çizgi, çift çizgi ya da üç adet çizginin ne olduğu sorusunun da aslında yanıtı hayli basit. Ancak en başta şunu belirtmeliyim ki 3,5mm jak kısmında da belirttiğim gibi bu kablolar balanslı değildir.
- Tek Çizgi: Tek bir kanal sesi taşıdığından kulaklığa iletilen sesin Mono olduğunu gösterir.
- Çift Çizgi: Kulaklığa iletilen kanal sayısının 2 olduğunu ve bu kanalların ya stereo olarak (Sağ ve Sol kanal) ya da mikrofonlu bir kullanımı sağladığını (Mono ses ve Mono Mikrofon) gösterir.
- 3 Çizgi: Kulaklığa iletilen kanal sayısının 3 olduğunu ve bu kanalların mikrofonlu bir kullanım sunduğunu (Stereo ses ve Mono mikrofon) gösterir.
Ara sıra hatırlatmakta fayda görüyorum. Bu tarz konular çok derin teknik bilgiler ve tecrübelere dayanır. Bense burada, kullanımlarım ve karşılaştıklarımdan yola çıkarak daha gündelik kullanıma dair bilgiler vermeyi amaçlıyorum. Kaldı ki aslında bu alanların uzmanı da değilim. Daha detaylı teknik ve akademik bilgiler için şu bağlantıları incelemenizi öneririm.
