Ses kayıt teknolojileriyle ilgili olanlar ses dengesinin ne kadar önemli olduğunu iyi bilirler. Bu seviye ayarlarının, yapılacak olan çalışmaya göre farklı durumları bulunmakla birlikte mix için büyük öneme sahiptir. Mixe geçmeden önce Gain Staging (Ses Dengesi) ayarlarının doğru şekilde yapılması çok önemlidir.
Burada bahsedeceğimiz Gain Staging yöntemleri tamamen mix ile ilgilidir. Yani bir elektrik gitar gibi enstrüman kaydında ya da mikrofonlama esnasında kullanılan Gain Seviyesi Ayarları bu yazının konusu değildir. Eğer bilinçli bir distortion isteniliyorsa kayıt aşamasında gain seviyesine yüklenilerek yapılabileceği gibi program yardımıylada sesin yapısı bozulabilir.
Elinize kayıtları bitmiş hazır bir proje geldiğini ya da tüm kayıtları eldeki imkanlar doğrultusunda bitirdiğinizi varsayalım. Tüm kayıtlar bittikten sonra mikse başlamadan önce ilk olarak ses dengesinin doğru yapılması gereklidir. Uygun olan veya yaratılmak istenilen sahneye göre projede yer alan tüm elementlerin pan ayarları ve ses seviyeleri ayarlanarak mix aşamasına geçmek iş akışı için daha verimlidir.
İlk olarak dikkat çekmek istediğim kısım, Volume ve Gain seviyelerini karıştırmamamız gerektiği olacak. Pluginler çalışırken Volume değil Gain ayarından etkilenirler. Ve bu pluginler temelde analog cihazların çalışma şekillerini simüle ettiklerinden dolayı yine aynı şekilde onların doğru çalışmaları için ihtiyaç duyduğu gain seviyelerinide taklit ederler. Bu sebeple bir ses sinyalini plugine gönderirken “0 dbfs” seviyesiyle değil, ortalama olarak -12 / -18dbfs gibi seviyelerde göndermek gerekir. Sıfıra yakın seviyeler pluginlerin etkisini değiştirebilir. Tam da bu sebeple, Gain Staging yapılırken Fader’ler ile Volume’lerini kısmak yanlıştır. Bu sadece bizim duyumumuza etki eder fakat plugin çalışmalarında etkisi olmaz. Mix aşamasında Gain Staging yapılırken Volume değil Gain seviyelerine dikkat etmeliyiz. Tüm mix bittikten sonra eğer bir ses öne çıkartmak istenirse o zaman Volume ayarı yapabiliriz.
Bu yazıda kısaca, Logic Pro içinde yapılabilecek Gain Staging yöntemlerini sıralıyorum.
1) Prefader Kullanımı
Fader ile yapılan volume ayarıyla karıştırılmamalıdır. Çalışma prensibi, ses programa aktarılmadan önce sanki ses kartı üzerinden gain seviyesi ayarlanıyormuş gibi bir etki yaratmaktır. Yine program mixeri üzerinden yapılır fakat bu kez Volume değil Gain Seviyesini düzenler. Sıklıkla kullandığım yöntem olup yapılışı pratiktir. Bir kez öğrenildiğinde sıklıkla tercih edeceğinizden eminim.
Öncelikle sadece bir seferliğine programın yukarısında bulunan gösterge ekranına sağ tuş tıklayarak “Customize Control Bar and Display” menüsüne giriyoruz. Burada Modes and Functions kısmının altındaki Pre Fader Metering ‘i aktif ediyoruz. Bundan sonra hep aktif kalacaktır.
Şimdi bu menüden display ekranının yanındaki Pre Fader Metering’i çalıştırıyoruz. Bu buton aktif olduğunda mixer ekranınızda değişiklik olduğunu fark edeceksiniz. Artık mixer ekranından yapacağınız seviye müdahaleleri Fader değil Pre Fader olarak işlem görecek. Aynı şekilde bu butonu kapattığınızdaysa yine klasik Fader’lerin olduğu mixer ekranını göreceksiniz. Yani tüm gain staging ve mix işlemleri bitip, sonrasında her hangi bir kanalı öne çıkartmak istediğinizde yine Fader ekranına dönerek normal Volume kontrolünü yapabiliyorsunuz.
2) Normalize
En hızlı ve en basit yöntemdir. Eğer kanallarımız ses dalgası formundaysa bunların Peak noktasını hedefleyerek basitçe seviye dengesini yapmamızı sağlar. Toplu olarak birden fazla ses dosyası için kullanılabilmesi büyük avantaj sağlıyor. Bu sebeple ilk başvurduğum yöntem kesinlikle bu oluyor. Tek eksisi sadece ses dalgalarında çalışmasıdır. Yani eğer Pattern ya da Midi gibi bir Enstrüman kanalınız varsa, o zaman bu yöntemi kullanamıyoruz.
İlgili kanallardaki tüm ses dosyalarını toplu olarak seçtikten sonra, Functions bölümünün altındaki Normalize Region Gain seçiyoruz. Burada ayarlarımız Peak’te kalmalı ve seviye olarak kaç dB ayarında çalışmayı tercih ediyorsanız buradan belirleyebilirsiniz.
Başka bir yazının konusu ama eğer enstrüman kanalı için aranjesinde artık başkaca bir değişiklik yapmayacaksak, mikse geçmek için bu Pattern ya da Midi kanalını sağ tıklayarak “Bounce in Place” ile Waw dosyasına çevirebiliriz. Böylelikle artık sanal enstrüman çalışmayacağından CPU kullanımı için kendimize bellekte yer açmış oluruz. Aynı zamanda Gain Staging için yine Normalize yöntemini kullanmamıza imkan verir.
3) Gain Plug-in Kullanımı
Logic Stok Library içinde yer alan bu Plugin ile kolayca gain seviyesi ayarlanabilir. Tek eksisi bunu her kanala kullanmanın zorluğudur. Zamanınız varsa elbette sorun olmayacaktır fakat çok kanalınız varsa sizi yavaşlatacaktır. Bu yöntemi kullandığım durumlar elbette oluyor. Misal Midi ya da Pattern’e sahip bir Enstrüman kanalımız varsa o zaman Normalize yöntemiyle müdahale edemediğimden Prefader ya da bu yöntemi kullanıyorum. Bir kaç kanal için uygulamak sorun olmuyor.
Grup kanallarına da uygulanabilir olması önemli bir avantaj sağlıyor. Sonrasında yapmanız gereken tek şey içinde yer alan tek knob ile seviyenizi ayarlamak oluyor.
4) Kayıt Aşaması Gain Kontrolü
Tüm bunların dışında direkt olarak kayıt esnasında Gain Staiging yapılmasıda bir başka yöntemdir. Bazı profesyonel stüdyoların videolarında görmüştüm. Gördüklerim daha çok analog cihazlar kullanan yüksek bütçeli stüdyolardı. Tahminimce zincir olarak kullandıkları analog cihazların ihtiyaç duyduğu Gain Seviyelerini sağlamak için kullanılıyor. Biz ev kullanıcıları içinse pek gerekli olduğunu düşünmüyorum. Sonuçta kayıt esnasında Peak olup sesi patlatmadığımız sürece istediğimiz müdahaleyi DAW üzerinde yapabiliyoruz. Sadece sonradan Gain Staging için ayıracağımız vakitten kazandırabilir. Kendim bu yöntemi tercih etmiyorum fakat sizleri hızlandırabilir.
